بودجه و بودجه ریزی دولتی

خلاصه فصول یک و شش کتاب بودجه و بودجه ریزی دولتی(سعیدی،پرویز ، تهران ، نگاه دانش ، چاپ اول - 1384)

« استاد جناب آقای دکتر پرویز سعیدی»

تنظیم : یونس ولی زاده دانشجوی ترم سوم رشته مدیریت دولتی در مقطع کارشناسی ارشد ، مهر 1388

تاریخ ارائه 28/7/1388

***************

صندوق بین المللی پول نخستین بار دستورالعمل تدوین آمارهای مالی دولت را در سال 1986 انتشار داد.

ویژگیهای نظام بودجه ریزی دولت بر اساس دستورالعمل صندوق بین المللی پول

مرحله 1 : شامل اهدافی که در کوتاه مدت قابل دسترسی بود :

1. اصلاح حجم و ترکیب سند لایحه بودجه که تقدیم مجلس می شود شامل تبصره ها و سایر بخشهای لایحه بودجه.
2. اصلاح نظام طبقه بندی و شفاف سازی درآمد و هزینه های بودجه.
3. اصلاح روشهای برآورد درآمدها و هزینه های بودجه.
4. نظام مدیریت اطلاعات بودجه.

مرحله 2 : شامل اهداف :

1. اصلاح نظام حسابداری بودجه (مخصوصا تغییر مبنای نقدی به مبنای تعهدی).
2. اصلاح روشهای مدیریت بودجه (پیشنهاد روشهای لازم جهت قانونمندی ، شفافیت عملکرد و حسابدهی مدیران).
3. اصلاح نظام نظارت بر بودجه.
4. اصلاح نظام تشکیلات و سازماندهی بودجه.

فوائد ، مزایای استفاده از پیشنهادات صندوق بین المللی پول در خصوص نظام بودجه ریزی:

1. ارتباط بین عملیات بودجه ای با فعالیتهای اقتصادی بهتر شناسائی می شود.
2. در این روش ، عملیات بودجه شفاف تر شده و ماهیت آن مشخص می شود.
3. میزان بدهی دولت به اقتصاد ملی به سادگی قابل شناسائی خواهد بود.
4. تدوین بودجه با روشهای حاضر با مبانی بینش توسعه پایدار سرو کار دارد.
5. با کاربرد روش پیشنهادی صندوق بین المللی پول ، بودجه کشورهای مختلف از نظر ساختاری قابل مقایسه با بودجه ایران خواهد بود و این وضع کمک می کند که دولتها بتوانند بودجه های خودرا کارامد سازند.

اهداف اصلی نظام آماری دولت :

1. تهیه ساختار جامع مفهومی و حسابداری مناسب برای تحلیل و ارزیابی عملکرد بخش های کلی دولت یا بخشهای وسیعتر عمومی در هر کشور.
2. بهنگام کردن معیارهای بین المللی در مورد جمع آوری داده های مورد نیاز برای تحلیل های مالی.

خصوصیات تهیه صورتهای مالی با توجه به پیشنهادات صندوق بین المللی پول:

1. شفاف سازی عملکرد.
2. تلقی نکردن فروش دارائیهای سرمایه ای به عنوان درآمد.
3. حسابدهی مدیران.
4. محاسبه بهای تمام شده طرحهای تملک دارائی های سرمایه ای.
5. ایجاد ترازنامه دولت.
6. استفاده از روش تعهدی به جای روش نقدی.

اساس چارچوب تحلیلی نظام آماری دولت مجموعه ای از سه صورتحساب مالی است که با تلفیق آنها تمامی تغییرات جریانها در تغییرات موجودی ها منعکس می شود ، این سه صورتحساب عبارتند از :

1. جدول عملیات مالی دولت.
2. صورتحساب سایر جریانهای اقتصادی.
3. ترازنامه دولت.

بنابر این بودجه شامل یک ترازنامه در ابتدای دوره ، مجموعه ای از رفتارهای مختلف در طول دوره و در نهایت یک تراز پایان دوره است. بنابر این هر اقدامی که طی یک دوره صورت می پذیرد ، در نهایت به تغییر ارزش ویژه دارائیهای دولت می انجامد.

بودجه متکی به اصول درخواستی صندوق بین المللی پول :

تراز پایان دوره = صورت سایر انتقالهای اقتصادی + صورت انتقالهای بودجه ای + تراز اول دوره

نظام جدید طبقه بندی دریافتها (منابع) و پرداختها (مصارف) دولت:

دریافتها :

1. درآمد عمومی.
2. واگذاری دارائیهای سرمایه ای.  منابع مالی عمومی         
3. واگذاری دارائیهای مالی.                                      منابع بودجه عمومی دولت    
4. درآمدهای اقتصادی دولت.                                                                       منابع بودجه کل کشور
5. منابع شرکتهای دولتی ، موسسات انتفاعی وابسته به دولت و بانکها.

پرداختها :

1. هزینه های عمومی.
2. تملک دارائیهای سرمایه ای.     مصارف مالی عمومی         
3. تملک دارائیهای مالی.                                            مصارف بودجه عمومی دولت    
4. هزینه از محل درآمد های اختصاصی دولت .                                                مصارف بودجه کل کشور
5. مصارف شرکتهای دولتی ، موسسات انتفاعی وابسته به دولت و بانکها.

و پس از کسر اقلامی که دوبار منظور شده است دریافتها و پرداختهای بودجه کل کشور حاصل می گردد.

منابع	مصارف
درآمد                                                    * واگذاری دارائیهای سرمایه ای               * واگذاری دارائیهای مالی                        * جمع منابع مالی عمومی دولت                       ** درآمدهای اقتصادی دولت                    * جمع منابع بودجه عمومی دولت                   ** منابع شرکتهای دولتی و...                           ** جمع                                                                      *** کسر می شود:    ارقامی که دوبار منظور شده است:                       (***)	هزینه ها                                                  * تملک دارائیهای سرمایه ای                     * تملک دارائیهای مالی                               * جمع مصارف عمومی دولت                             ** هزینه از محل درآمدهای اختصاصی دولت* جمع مصارف بودجه عمومی دولت                  ** مصارف شرکتهای دولتی و...                          ** جمع                                                                         *** کسر می شود:                                                         (***) ارقامی که دوبار منظور شده است:
منابع بودجه کل کشور                                        ****	مصارف بودجه کل کشور                                         ****

تعاریف:

ارزش خالص:ارزش کل دارائیها منهای ارزش کل بدهیهای بخش دولتی است.

درآمد: آن دسته از دادوستدهای بخش دولتی  که ارزش خالص را افزایش می دهد.

اعتبار هزینه: آن دسته از دادوستدهای بخش دولت است که ارزش خالص را کاهش می دهد.

دارائیهای سرمایه ای : منظور دارائی های تولید شده یا تولید نشده ای است که طی مدت بیش از یکسال در فرآیند تولید کالا و خدمات بکار می رود.

دارائیهای تولید شده: منظور دارائیهائی است که در فرآیند تولید حاصل گردیده است و به سه دسته تقسیم می شود:

1. دارائیهای ثابت : منظور دارائیهای تولید شده ای است که طی مدت بیش از یکسال بطور مکرر و مستمر در فرآیند تولید بکار برده می شود.

2. موجودی انبار: کالا و خدماتی است که توسط تولید کنندگان به منظور فروش ، استفاده در تولید و یا سایر مقاصد در آینده نگهداری می شود.
3. اقلام گرانبها: اقلامی با ارزش قابل ملاحظه است که نه به منظور تولید و مصرف بلکه به دلیل ارزشی که دارند نگهداری می شوند. مانند کتب خطی و فلزات گرانبها.

دارائیهای تولید نشده :دارائیهائی هستند که برای تولید کالاهای دیگر به کار می روند در حالی که خودشان توسط بشر تولید نشده اند و به دو دسته تقسیم می شوند:

1. دارائیهای تولید نشده مشهود (ملموس)
2. دارائیهای تولید نشده نامشهود (ناملموس)

دارائیهای مشهود:

1. منابع زمینی کنترل نشده ای که تحت مدیریت و مسئولیت مستقیم دولت نیستند. مانندحیوانات ، دریاچه هاو...
2. فضاهای الکترو مغناطیس شامل فرکانس های رادیوئی و تلویزیونی.
3. دارائیهای زیر زمینی شامل ذخائر نفت ، گاز ، ذخائر معدنی و ...

دارائیهای نامشهود:

این دارائیها شامل حق امتیاز آب ، برق ، تلفن و گاز شهری ، سرقفلی ، حق اختراع ثابت ، قراردادهای اجاره قابل انتقال در مورد استخراج و بهره برداری از معادن ، قرار دادها با ورزشکاران و نویسندگان.

منابع: دریافتهای دولت محسوب می شوند. که این منابع:

1. به موجب قانون از آحاد جامعه وصول می شوند و مستقیما به خزانه دولت واریز می شوند و به درآمد عمومی مرسوم است.
2. به صورت واگذاری دارائیهای سرمایه ای از طریق فروش نفت ، گاز ، فروش ساختمانها ، تاسیسات ، ماشین آلات و اموال و دارائیهای دولت هستند.
3. به صورت سایر منابع از طریق فروش اوراق مشارکت ، استفاده از صندوق ذخیره ارزی ، فروش سهام         شرکت های دولتی ، استقراض از سیستم بانکی ، استفاده از وام ها و تسهیلات خارجی و دریافت اصل وام های داخلی دولت تامین می گردد.

مصارف: پرداختهای دولت محسوب می شود. که این مصارف شامل:

1. به صورت اعتبارات هزینه ای که ظرفیتهای موجود را حفظ و نگهداری می کند و موجبات اعمال حاکمیت دولت را میسر می سازند و هزینه های حضور و استقرار حاکمیت و اقتدار دولت را میسر می سازند و هزینه های این حضور را فراهم می سازند.
2. بصورت سرمایه گذاری در دارائیهای سرمایه ای تولید شده یا مولد و گاهی بصورت دارائیهای تولید نشده مشهود یا نامشهود موجبات تملک دارائیهای سرمایه ای دولت را فراهم می آورند.
3. سایر منابع تامین مالی بصورت تجهیز منابع پولی و مالی که تامین کننده سیاست های دولت در بازپرداخت بدهی های خود که به صورت وام ها و تسهیلات داخلی و خارجی یا بازپرداخت اوراق مشارکت یا انجام تعهدات پرداخت نشده سالهای قبل (دیون) را فراهم می سازند که به تملک دارائیهای مالی موسوم است.

منابع مالی دولت:

1. درآمدهای عمومی: از درون اقتصاد جامعه کسب می شوند مانند مالیات ، جرائم ، خسارات و ...

2. واگذاری دارائیهای سرمایه ای: فروش نفت ، ساختمان و ماشین آلات که برای دولت منابع مالی ایجاد می کند.

3. واگذاری دارائیهای مالی: در قانون محاسبات عمومی کشور تعریف روشنی ندارد و به عنوان سایر منابع تامین اعتبار در ماده 12 این قانون محسوب می شود و نماینده حق قانونی نسبت به منفعتی در آینده است.

4. درآمد اختصاصی: این درآمدها بموجب قانون وصول و به خزانه دولت واریز می شودو معادل درآمدهای وصولی به مصرف هزینه های خاص دستگاههای وصول کننده اختصاص می یابد.

خلاصه واگذاری و تملک دارائیهای سرمایه ای:

1. منابع :

بخش اول درآمد نفت – بخش دوم درآمد گاز – بخش سوم فروش ساختمانها و تاسیسات دولتی – بخش چهارم فروش و واگذاری اراضی – بخش پنجم فروش ماشین آلات و تجهیزات – بخش ششم فروش و واگذاری سایر دارائیهای سرمایه ای.

2. مصارف:

فصل اول ساختمان و سایر مستحدثات – فصل دوم ماشین آلات و تجهیزات – فصل سوم سایر دارائیهای ثابت – فصل چهارم استفاده از موجودی انبار – فصل پنجم اقلام گرانبها – فصل ششم زمین – فصل هفتم سایر دارائیهای تولید شده.

خلاصه درآمدها و هزینه های دولت:

1. منابع:

بخش اول درآمدهای مالیاتی – بخش دوم کمکهای اجتماعی – بخش سوم کمکهای بلاعوض – بخش چهارم درآمدهای حاصل از مالکیت دولت – بخش پنجم درآمدهای حاصل از خدمات و فروش کالا – بخش ششم درآمدهای حاصل از جرائم و خسارات – بخش هفتم درآمدهای متفرقه.

2. مصارف:

فصل اول جبران خدمات کارکنان – فصل دوم استفاده از کالا و خدمات – فصل سوم هزینه های اموال و دارائی – فصل چهارم یارانه – فصل پنجم کمکهای بلاعوض – فصل ششم رفاه اجتماعی – فصل هفتم سایر هزینه ها.

خلاصه داد و ستدهای دارائیهای مالی بدین قرار است:

واگذاری دارائیهای مالی:

1. استقراض از سیستم بانکی.
2. فروش اوراق مشارکت.
3. استفاده از تسهیلات خارجی.
4. استفاده از موجودی حساب ذخیره ارزی.
5. دریافت اصل وامهای خارجی دولت.
6. وصولی از محل واگذاری شرکتهای دولتی.
7. دریافت اصل وامهای داخلی دولت.
8. برگشتی از پرداختهای سالهای گذشته.

تملک دارائیهای مالی:

1. واگذاری سهام.
2. بازپرداخت اصل اوراق مشارکت.
3. بازپرداخت اصل تسهیلات بانکی.
4. تعهدات پرداخت نشده سالهای قبل.
5. باز پرداخت اصل وامهای خارجی و تعهدات.

طبقه بندی بودجه دولت

اهمیت طبقه بندی بودجه:

1. به منظور تسهیل در تصمیم گیری ها که در اشکال و حالت های مختلف بصورت عملیات ، تکالیف و خدمات به جامعه برگردانده می شوند و براساس اهداف و مقاصد ملی در قالبهائی طبقه بندی می شوند.
2. مبین چگونگی هدایت جامعه به سوی تعمیم عدالت و تامین اجتماعی باشد.
3. بازتاب سیاستگذاری مالی دولت و پیش بینی آثار آن بر متغیرهای کلان اقتصادی است.
4. بطور کلی این طبقه بندی آرایش سازمان یافته ای است که تسهیلات لازم را در جهت تصمیم گیری ، تفکر ، انتخاب ، چگونگی کیفیت ، مدیریت اجرا و نظارت را فراهم می آورد.

اهداف طبقه بندی در بودجه:

1. تسهیل در تصمیم گیری.
2. برنامه ریزی (کوتاه مدت ، میان مدت و بلند مدت دولت).
3. اصلاح سیستمها و بهبود روشهای مورد عمل.
4. تجزیه و تحلیل مخارج (اعتبارات هزینه ای و اعتبارات تملک دارائیهای سرمایه ای).
5. تجزیه و تحلیل درآمدها ، واگذاری دارائیهای سرمایه ای و واگذاری دارائیهای مالی به منظور اثرگذاری آنها در اقتصاد.
6. نظارت بر انجام عملیات مالی و اقتصادی دولت.

ویژگیهای طبقه بندی بودجه:

1. باید بگونه ای طراحی و تنظیم شود که ترکیب عملیات اعتبارات پیش بینی شده دارای قابلیت حسابرسی باشد و به تامین مسئولیتهای محاسباتی و اطمینان از تمامیت مالی عملیات اجرائی در نظارتهای اداری ، قضائی و پارلمانی کمک کند.
2. اطلاعات بودجه ای باید به گونه ای انتخاب و طبقه بندی شود که نمایانگر رجحانهای شهروندان در امور اجرائی و تائید ساستهای مالیاتی توسط آنها باشد.
3. طبقه بندی بودجه ای باید معرف مجموعه برنامه ها و عملیات مورد نظر دولت در حوزه های مختلف امور عمومی، اجتماعی ، اقتصادی و دفاعی باشد.
4. نظام اطلاعاتی و طبقه بندی بودجه باید بازتاب گزینه هائی باشد که دولت برای تامین هدفهای مالی ، منطقه ای و محلی یا خواسته های گسترده عموم مردم اتخاذ کرده است.

انواع طبقه بندی بودجه

طبقه بندی سازمانی (دستگاه)	دستگاههای حاکمیتی (وزارتخانه یا موسسات دولتی)
	دستگاههای تصدی دولت (شرکتهای دولتی ، موسسات بیمه و ...)
طبقه بندی عملیات دولت	امور	فصل		برنامه	فعالیت	طرح	پروژه	قرارداد
طبقه بندی هزینه ها	اعتبارات هزینه ای
	اعتبارات تملک دارائیهای سرمایه ای
طبقه بندی درآمد ها	درآمد عمومی دولت
	درآمد اختصاصی
طبقه بندی اقتصادی	تامین منابع مالی		واگذاری دارائیهای سرمایه ای
			واگذاری دارائیهای مالی

طبقه بندی دستگاهها (سازمانی):

نماگری است که شامل حقوقی دستگاه را مشخص می کند و هزینه ها را بر اساس تقسیمات سازمانی دولت تعیین        می کند.

1. وزارتخانه: واحد سازمانی مشخص است که به موجب قانون به این عنوان شناخته شده یا بشود.

2. موسسه دولتی: واحد سازمانی مشخص است که بموجب قانون ایجاد و زیر نظر یکی از قوای سه گانه اداره      می شود و عنوان وزارتخانه ندارد.

3. شرکت دولتی: واحد سازمانی مشخص است که با اجازه قانون بصورت شرکت ایجاد شود و یا به حکم قانون ویا دادگاه صالح ملی شده و یا مصادره شده و به عنوان شرکت دولتی شناخته شده و بیش از 50 درصد سرمایه آن متعلق به دولت باشد.

4. موسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی: واحدهای سازمانی مشخصی هستند که با اجازه قانون به منظور انجام وظایف و خدماتی که جنبه عمومی دارد تشکیل شده و یا می شود.

بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی ، کمیته امداد امام خمینی (ره) ، بنیاد شهید انقلاب اسلامی ، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ، بنیاد 15 خرداد ، سازمان تبلیغات اسلامی از مهمترین نهادهای عمومی غیر دولتی می باشد.

شهرداریها و شرکتهای تابعه آنان که بیش از 50 درصد سهام و سرمایه آنها متعلق به شهرداریها باشد ، جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران ، کمیته امداد امام خمینی (ره) ، سازمان تامین اجتماعی از مهمترین موسسات عمومی غیر دولتی است.

طبقه بندی عملیات دولت:

این طبقه بندی می کوشد وظایف و برنامه های دولت را بنحوی دسته بندی کند که کلیه کارهای متجانس و مشابه که ماحصل و نتیجه نهائی آن قابل ارزیابی ، تصمیم گیری و برنامه ریزی است ، در یک طبقه قرار گیرند.

 قانون برنامه و بودجه :

مجموعه کارهائی که طی مدت یکسال بعهده دستگاه اجرائی قرار می گیرد و اعتبار آن از بودجه عمومی دولت تامین   می شود. اجرای وظایف و عملیات اجرائی از طریق قانون به عهده دستگاه اجرائی محول می شود و می تواند بر اساس مصوبات هیات وزیران یا شورای اقتصاد یا هر مرجع صلاحیت دار دیگر باشد.

هدفهای طبقه بندی عملیات دولت:

برنامه ریزی – بهبود مدیریت – نظارت – تجزیه و تحلیل از آثار اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی برنامه ها

این طبقه بندی شامل امور ، فصل ، برنامه ، فعالیت ، طرح ، پروژه و قرارداد می باشد.

امور: مجموعه وظایف دولت برای اداره امور کشور به منظور اعمال حاکمیت و یا اعمال تصدی و یا به ضرورت مقتضیات و مصالح عمومی برای تحقق اهداف به چند قالب بزرگ به نام امور گروه بندی شده اند.

1. امور عمومی: مجموعه ای از وظایف کلاسیک و عمومی دولت که موجبات برقراری عدالت ، حفظ نظم و امنیت داخلی ، روابط خارجی ، وضع قوانین و مقررات و اعمال حاکمیت دولت را در نظم روابط دستگاههای دولت با یکدیگر ، تنظیم روابط دستگاههای دولت با مردم و و نیروی کار و تنظیم روابط افراد با یکدیگر در برابر قانون به منظور حفظ نظام کشور تعیین می نماید.
2. امور دفاعی: مجموعه ای از وظایف دولت است که در جهت حفظ و حراست از مرزهای کشور و برقراری ثبات سیاسی از طریق دفاع نظامی و غیر نظامی کشور از طریق حفظ توان رزمی و ایجاد توازن قوانین کشورهای همجوار به منظور حفظ و گسترش امکانات توسعه اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی را فراهم می آورد.

3. امور اجتماعی: مجموعه ای از وظایف دولت که امکانات زیست مطلوب تر انسان را در اوقات مختلف کار ، فراغت ، استراحت جهت تعادلهای اجتماعی برقرار می کند.

4. امور اقتصادی: مجموعه ای از وظایف دولت است که امکانات تولید ، توزیع و مصرف را از طریق ایجاد و توسعه ظرفیتهای اقتصادی در جهت تعادلهای اقتصادی در جامعه برقرار می سازد.

فصل: مجموعه ای از کوشش های سازمان یافته است که خدمات معینی را برای جامعه انجام می دهند و انجام هریک از آنها یک هدف اصلی برای دولت محسوب می شود.

برنامه: بالاترین سطح طبقه بندی کارهای اجرائی یک دستگاه برای انجام مسئولیتهائی است که در داخل یک فصل به آن محول شده است.

فعالیت: منظور یک سلسله عملیات و خدمات مشخصی است که برای تحقق بخشیدن به هدفهای برنامه سالانه طی یکسال اجرا می شود و هزینه آن از محل اعتبارات جاری تامین می گردد.

برای اجرای این مجموعه اگر جنبه مستمر داشته باشد و هزینه های لازم برای اجرای آن اکثرا اعتبارات هزینه ای باشد فعالیت نامیده می شود و اگر در مدت محدودی اجرا شود و هزینه های لازم برای اجرای آن اکثرا از نوع اعتبارات     سرمایه ای باشد طرح گفته می شود.

طرح تملک دارائیهای سرمایه ای (طرح انتفاعی و طرح غیر انتفاعی) ، طرح مطالعاتی و طرح ملی استانی یکی از بارزترین طبقه بندیهای طرح می باشد.

مشخصاتی که برای  طرح های استانی در هنگام پیدایش طرحهای استانی مورد نظر بوده عبارتند از:

1. فایده ظرفیت ایجاد شده مورد استفاده منطقه یا استان.
2. نداشتن نیاز به مهندس مشاور در ابعاد وسیع.
3. بهره برداری در مدت یک یا دوسال.
4. اعتبار اجرای آن در حجم اعتبارات محدودی انجام می پذیرد.

طرح از ابعاد دیگر: طرح یکساله ، طرح دوساله ، طرح ادامه دار ، طرح مهم و عمده ، طرح ضروری ، طرح اضطراری.

پروژه: مجموعه ای از عملیات همجنس که براساس مطالعات توجیهی فنی – اقتصادی ، فنی – اجتماعی طی مدت معینی و با اعتبار مشخص یکی از هدفهای طرح را زیر پوشش قرار می دهد.

قرارداد: هر پروژه می تواند یک یا چندین قرارداد داشته باشد. قرارداد عقدی است فنی – مالی که با اعتبار مشخص و برنامه زمان بندی مشخص در جهت تحقق یافتن هدفهای طرح با پیمانکاران و مشاوران و سازندگان منعقد می گردد که به شرایط عمومی پیمان مشهود است.

طبقه بندی هزینه ها:

این نوع طبقه بندی عملیات دولت را در قالب خدمات و کالاهائی که خریداری کرده است تشریح و توجیه می کند.

هزینه های پیش بینی شده دستگاههای دولتی در قالبهای  سازمانی ، بر حسب نوع هزینه ، برحسب ماهیت هزینه ، برحسب وظایف و بر حسب حسابهای مستقل طبقه بندی می شود.

1. طبقه بندی سازمانی:

در این روش سهم هر یک از وزارتخانه ها و موسسات دولتی و عندالزوم شرکت های دولتی در سایر طبقه بندی ها نظیر برنامه یا طرح در بودجه کل کشور معین می شود.

2. طبقه بندی بر حسب نوع هزینه ها:

فصل اول –  جبران خدمات (حقوق و دستمزد ، فوق العاده ها و مزایای شغل)

فصل دوم – استفاده از کالا و خدمات (ماموریت و نقل  وانتقال کارکنان ، حمل و نقل  وارتباطات ، نگهداری و تعمیر دارائیهای ثابت ، نگهداری و تعمیر وسائل اداری ، چاپ و خرید نشریات و مطبوعات ، تصویربرداری و تبلیغات ، تشریفات، هزینه های قضائی ثبتی و حقوقی ، هزینه های بانکی ، آب برق سوخت ، مواد و لوازم مصرف شدنی ، هزینه های مطالعاتی و تحقیقاتی ، حق الزحمه به اشخاص ، حق عضویت)

فصل سوم – هزینه های اموال و دارائی (سود و کارمزد و تسهیلات بانکی ، اجاره و کرایه)

فصل چهارم – یارانه (کمک زیان شرکتهای دولتی و موسسات انتفاعی ، پرداخت مابه التفاوت قیمت کالا ، پرداختهای انتفاعی غیر سرمایه به شرکتهای دولتی)

فصل پنجم – کمکهای بلاعوض (کمکهای بلاعوض به دولتهای خارجی ، کمک های بلاعوض به سازمانهای بین المللی ، کمکهای بلا عوض به سایر سطوح دولتی)

فصل ششم – کمکهای اجتماعی (حق بیمه ، کمکهای رفاهی کارکنان دولت ، کمکهای رفاهی گروههای خاص ، کمکهای رفاهی دانش آموزان و دانشجویان ، کمکهای رفاهی بازنشستگان ، کمکهای رفاهی ایثارگران و سایر کمکهای اجتماعی)

فصل هفتم – سایر هزینه ها (پرداختهای انتقالی به موسسات غیر انتفاعی ، مالیاتهای سرمایه ای و غیر سرمایه ای ، عوارض اجتماعی ، جرائم واحد دولتی به دستگاه دولتی دیگر ، جرائم و عوارض دادگاهها ، پرداخت جبران خسارت سوانح طبیعی ، پرداخت به کارکنان غیر شاغل ، بازخرید خدمت ، پرداختهای جبرانی صدمات شخصی و ملکی ، پرداخت انتقالی سرمایه ای بابت تملک دارائیها ، پرداخت حق بیمه بابت بیمه های غیر عمر ، کمک به موسسات عمومی و شهرداریها ، پرداخت دیون ، پرداخت رای دیوان عدالت اداری و سایر)

3. طبقه بندی بر حسب ماهیت هزینه ها:

هزینه های جاری (اعتبارات هزینه ای) ، هزینه های تملک (دارائیهای سرمایه ای) و بازپرداخت بدهیهای عمومی.

4. طبقه بندی بر حسب وظایف (امور):

دولت وظایف خود را در قالب طبقه بندی های وسیعی از قبیل امور عمومی ، امور دفاع ملی ، امور اجتماعی و امور اقتصادی در بودجه کل کشور پیش بینی می نماید. هر یک از امور فوق شامل طبقه بندی های فرعی دیگری نظیر فصل و برنامه و فعالیت و طرح یا پروژه می باشد ، جزئی ترین طبقه در این تقسیم بندی در مورد اعتبارات هزینه ای فعالیت و در مورد اعتبارات تملک دارائیهای سرمایه ای ، طرح و پروژه می باشد.

5. طبقه بندی بر حسب حسابهای مستقل:

اعتبارات هر یک از دستگاههای دولتی بر حسب حسابهای مستقل در بودجه کل کشور منظور می شود. بدین ترتیب که سهم هر یک از دستگاههای دولتی از محل اعتبارات هزینه و تملک دارائیهای سرمایه ای و اختصاصی تعیین و در ستونهای مربوط در بودجه کل کشور منظور می شود. هر یک از اعتبارات فوق در دستگاههای دولتی به عنوان یک منبع تامین مالی جداگانه تلقی می شود.

طبقه بندی درآمدها:

1. طبقه بندی بر حسب نوع درآمد.
2. طبقه بندی بر حسب منابع.
3. طبقه بندی بر حسب دستگاههای وصول کننده.

طبقه بندی بر حسب نوع درآمد:

1. درآمد عمومی: عبارتست از درآمدهای وزارتخانه ها و موسسات دولتی و مالیات و سود سهام شرکتهای دولتی. درآمد حاصل از انحصارات و مالکیت و سایر درآمدهائی که در قانون بودجه کل کشور تحت عنوان درآمد عمومی منظور می شود.

2. درآمد اختصاصی: درآمدهائی که به موجب قانون برای مصرف یا مصارف خاص در بودجه کل کشور تحت عنوان درآمد اختصاصی منظور می گردد.

3. درآمد شرکتهای دولتی: درآمدهائی که در قبال ارائه خدمت و یا فروش کالا و سایر فعالیتهائی که شرکتهای مذکور به موجب قوانین و مقررات ، مجاز به انجام آنها هستند عاید آن شرکتها می گردد.

طبقه بندی بر حسب منابع:

در این روش درآمدها بر حسب منابع تحصیل درآمد طبقه بندی و در بودجه کل کشور منظور می شوند و بر حسب بخش، بند و اجزاء معینی طبقه بندی و در بخش درآمدهای پیش بینی شده بودجه کل کشور منظور می شوند.

طبقه بندی بر حسب دستگاههای دولتی وصول کننده:

با توجه به مسئولیتی که دستگاههای دولتی در وصول درآمدهای کشور دارند ، درآمد هریک از دستگاهها بر اساس طبقه بندی فوق الذکر ، به صورت جداگانه ای برآورد و در بودجه کل کشور منظور می شود ، به بیان دیگر درآمدهای عمومی و اختصاصی دولت در قالب درآمد و برحسب دستگاههای دولتی وصول کننده پیش بینی و در بودجه کل کشور منظور    می شوند.

طبقه بندی اقتصادی:

این نوع طبقه بندی بیشتر جنبه آماری داشته و ارقام مندرج درآن لازم نیست با ذکر جزئیات باشد. بطور کلی این نوع طبقه بندی که در مراحل پیشرفته تری از نظام بودجه ای صورت می گیرد برای تجزیه و تحلیل اقتصادی عملیات مالی دولت و برنامه ریزی و تصمیم گیری در سطوح عالی خاصه در محاسبات و تنظیم حسابهای ملی بکار برده می شود. این طبقه بندی به آسانی می تواند سهم دولت را در تولید ناخالص ملی مشخص نماید.

پایان

با آرزوی سربلندی و سرافرازی