حسابداری مدیریت بودجه
یونس ولی زاده کارشناس ارشد مدیریت دولتی (مالی)
حسابداری مدیریت بودجه
یونس ولی زاده کارشناس ارشد مدیریت دولتی (مالی)مفاهیم حسابداری
حسابداری تحلیل هزینه و منفعت- ولی زاده
حسابداری زبان تجارت خوانده میشود. زیرا از طریق تهیه گزارشهای مالی، اطلاعات لازم را دربارهٔ واحدهای اقتصادی در اختیار اشخاص ذی‌نفع و ذی‌علاقه قرار میدهد. این اشخاص شامل مدیران، صاحبان سرمایه، اعتبار دهندگان، سازمانهای مالی و اقتصادی دولت و از این قبیل هستند.[۱] از منظری دیگر از حسابداری با نام سیستم اطلاعاتی حسابداری Accounting Information System یاد میشود که برای پردازش اطلاعات مربوط به رویدادهای مالی موثر بر سازمان‌ها و واحدهای تجاری و گزارش اثرات این گونه رویدادها به تصمیمگیرندگان، طراحی شده است.[۲]
طبق «بیانیه اساسی تئوری حسابداری»: حسابداری عبارت است از فرایند شناسایی، اندازه‌گیری و گزارشگری اطلاعات اقتصادی برای تصمیم گیری‌های آگاهانه به وسیله استفاده کنندگان آن اطلاعات.[۳] بیانیه در تشریح این تعریف آورده است بر اساس دیدگاهی جامع، «اطلاعات حسابداری» را میتوان «اطلاعات اقتصادی» تلقی کرد.
گاهی اوقات به اشتباه از مفهوم دفترداری برای تعریف حسابداری استفاده میشود. دفترداری عبارت است از: فن ثبت، طبقه‌بندی و خلاصه سازی مبادلات واحد تجاری. البته این عملیات در گذشته صرفاً در دفاتر حساب انجام می‌شد. اما امروزه ثبت‌های حسابداری با استفاده از کامپیوتر انجام میشود. حسابداری مفهوم وسیع تری از دفترداری را دربر می‌گیرد. در واقع دفترداری بخشی از وظایف حسابدار است. همه حسابداران از مجموعه قواعد یکسان تحت عنوان اصول پذیرفته شده حسابداری برای تهیه گزارشهای حسابداری استفاده میکنند.
اطلاعات مربوط به معاملات روزمره، اساس تهیه گزارشهای مالی را تشکیل میدهد. در واحدهای بازرگانی، فعالیت‌هایی نظیر خرید و فروش کالا، خرید ماشین آلات و پرداخت هزینه‌های جاری مانند اجاره، حقوق، بهای آب و برق از جمله معاملات روزمره است.
تاریخچه
حسابداری همزاد تمدن بشری است و به اندازه آن قدمت دارد. نخستین مدارک کشف شده حسابداری در جهان، لوحه‌های سفالین از تمدن سومر در بابل (Babylon) است و قدمت آن به ۳۶۰۰ سال قبل از میلاد بر میگردد و از پرداخت دستمزد تعدادی کارگر حکایت دارد.[۴] مدارک و شواهد نشان می‌دهند در تمدن‌های مصر، رم و یونان باستان نیز نوعی کنترل‌های حسابداری برقرار بوده و نوعی حساب جمع و خرج تنظیم می‌شده است. شخص جمعدار، مأمور دولت یا شخصی که محافظت از پول یا دارایی دیگری به او محول بوده است در فواصل زمانی مقرر حساب خود را به ارباب یا مسئولان دولتی پس می‌داده است. برای این کار دو فهرست تفضیلی از دریافتها و پرداختها بر حسب پول، وزن یا مقیاس دیگری تهیه می‌شد و جمع آن دو مساوی بود. فهرست دریافت شامل موجودی ابتدای دوره به علاوه وجوه یا کالای دریافتی طی دوره بود. فهرست پرداخت شامل مبالغ پرداختی، کالای فروخته شده یا به مصرف رسیده در طی دوره به علاوه مانده پول و کالا نزد جمعدار بوده است که باید به ارباب تحویل داده می‌شد. بنابراین، حسابداری باستانی تنها جنبه‌های محدودی از فعالیتهای مالی را در بر می‌گرفت و با سیستم جامعی که کلیه عملیات مالی حکومت را ثبت و ضبط کند یا به نگهداری حساب معاملات تجاری بپردازد، فاصله بسیاری داشت. این نوع حسابداری تا قرون وسطی دوام یافت.[۵]
مهره‌های ۵۵۰۰ ساله مورد استفاده برای محاسبه در شوش، موزه لوور
همانند سایر تمدنها در تمدن باستانی ایران نیز حسابداری، گذشته‌ای مفصل و خواندنی
دارد. پیشینه حسابداری در ایران به نخستین تمدن‌هایی بر میگردد که در این سرزمین
پا گرفت و مدارک حسابداری به دست آمده با ۲۵ قرن قدمت، گواه بر پیشرفت این دانش در ایران باستان دارد. در ایران عصر
هخامنشی، نظام مالی و پولی جامع و منسجمی برقرار بوده و حساب درآمدها و مخارج
حکومت به ریز و به دقت، ثبت و ضبط و نگاهداری می شده است. حدود سی هزار لوح از
بخشی از کاخ جمشید موسوم به خزانه، محل اسناد مالی کاخ‌های مزبور به دست آمده است
که حکایت از وسعت ثبت اطلاعات مالی آن دوران دارد. تاریخ این لوحها حدود ۴۸۰ سال
قبل از میلاد است. یکی از این لوحها که به خط عیلامی است، توسط پروفسور جرج کامرون، مطالعه و خوانده شده
است و کتاب «اصول حسابداری»ترجمة آن را بازگو میکند:
برابر سه «کارشا» و شش «شکِل» نقره به وسیلة «شاکا» (مدیر صندوق) به کارگرانی که درهای آهنی «پارسه» (تخت جمشید) را می‌سازند و «بردکاما» مسئول کار ایشان است، پرداخت شد. معادل این مبلغ به طور مقرر به قرار هر سه «شکِل» نقره یک گوسفند احتساب گردید. مدت کار ایشان از ماه آدوکنئیش تا ماه ویخن (ماه اول تا دوازدهم) سال ششم (سلطنت خشایار شاه) بوده و دو نفر هرکدام ماهی یک شکل و نیم نقره (دستمزد) دریافت می‌کردند.[۶]
حسابداری دانشگاهی با بیش از پانصد سال سابقه توسط فردی ایتالیایی به نام لوکا پاچیولی (۱۴۹۵ میلادی) بنا نهاده شده‌است. پاچیولی تحصیلات خود را در وِنیز گذراند و در دهه ۱۴۷۰ راهب صومعه‌ای شد که از فرقه فرانسیسکن بود. تا سال ۱۴۹۷ معلم خصوصی ریاضیات بود تا اینکه در آن سال دعوت نامه‌ای از لودُویکو اِسفُرتسا دریافت نمود تا در میلان مشغول به کار شود. او در آنجا با لئوناردو داوینچی آشنا گردید و به او ریاضیات آموزش داد. در ۱۴۹۹، پاچیولی و لئوناردو مجبور شدند تا از میلان فرار کنند زیرا لوئی دوازدهم پادشاه فرانسه شهر را به تصرّف خود در آورده و حامیان آنها را از آنجا بیرون کرد. بعد از آن، پاچیولی و لئوناردو اکثر اوقات با هم سفر می‌کردند. در سال ۱۵۱۷ به محض برگشت به میهن، پاچیولی به علت سالخوردگی فوت کرد.
پاچیولی چندین کتاب در زمینه ریاضیات منتشر کرد که شامل اثر زیر می‌باشد:
Summa de Arithmetica, Geometrica, Proportioni et Proportionalita ۱۴۹۴
به معنی «مجموعه‌ای از جبر، هندسه، نسبت و تناسب». این کتاب شامل موضوعاتی از جمله حساب و جبر و استفاده آنها در تجارت، دفترداری، پول و مبادله است. وی در این اثر به تلفیق دانش ریاضی زمان خود پرداخت. همچنین برای اولین بار شرحی در مورد روش نگهداری حسابها و دفاتر که تجار ونیزی در طول دوران رنسانس به کار می‌بردند، ارائه داد. این روش بعدها به روش حسابداری دوطرفه مشهور شد. اگر چه پاچیولی این سیستم را تدوین کرد و نه اختراع، ولی به‌عنوان «پدر علم حسابداری» مورد توجه واقع شد. سیستمی که او به تدوین و معرفی آن پرداخت شامل اغلب چرخه‌های حسابداری بود که ما امروز آنها را می‌شناسیم. او استفاده از دفاتر روزنامه و دفتر کل را شرح داد، و تذکر داد که یک فرد نباید به رختخواب برود مگر اینکه بدهی با بستانکاری برابر باشد! دفتر کل او حسابهایی برای موجودی (که شامل وجوه دریافتی و موجودی کالا بود)، تعهّد بانکی، سرمایه، درآمد، و مخارج داشت- انواع حساب که در بیلان کار و صورتحساب درآمد یک سازمان به ترتیب گزارش میشود. او ثبت نهایی آخر سال را نشان داد و پیشنهاد کرد که یک تراز آزمایشی برای تأیید دفتر کل متعادل بکار گرفته شود. همچنین، رساله او دامنه وسیعی از موضوعات مرتبط را، از اخلاقیات حسابداری گرفته تا حسابداری هزینه، شامل میشود.
از مهم‌ترین تغییرات حسابداری در طول پانصد سال گذشته تغییر ماهیت نظری آن است. حسابداری دانشگاهی در چهار صد سال اول عمر خود عمدتاً رویکردی تجویزی داشته‌است. یعنی اندیشمندان حسابداری تنها بر اساس قیاس مبتنی بر فرضیات مبنا، روشهای حسابداری خاصی را به حسابداران تجویز می‌کردند. برای مثال نحوهٔ تهیه ترازنامه یا صورت سود و زیان و یا نحوهٔ ارزیابی موجودیهارا بر اساس استدلال منطقی، تعیین و تجویز می‌کردند. امروزه از این روشهای تجویزی با نام تئوریهای تجویزی یاد میشود. اما از اوایل سده بیستم، مباحث نظری و فلسفی جدی در خصوص تعلق حسابداری به یکی از حوزه‌های معرفت بشری رواج یافت. در اواسط سده بیستم و با تسلط مکتب اثبات گرایی (پازیتیویسم) بر فضای دانشگاهی، نظریه‌های حسابداری اثبات گرایانه به ظهور رسید. ضعف‌های بنیادین نظریه‌های اثبات گرایانه در ظرف کمتر از ربع قرن آشکار شد و حسابداری به تبع سایر رشته‌های علمی وارد دنیای جدید جُستارهای فلسفی و نظری شد. طرح حسابداری انتقادی یا امثال آن نشانه این تحول نظری در حسابداری است.
مراحل
به طوری که از تعریف فن حسابداری بر می‌آید این فن دارای ۴ مرحله می‌باشد:
1. ثبت فعالیتهای مالی
2. طبقه‌بندی اقلام ثبت شده
3. تلخیص اقلام
4. تفسیر نتایج حاصله از بررسی اقلام خلاصه شده
مفاهیم اصلی حسابداری
مفاهیمی مثل بدهکار، بستانکار، تجزیه و تحلیل رویدادهای مالی، دفتر کل، معین، تفضیلی و دفتر روزنامه از مفاهیم پایه‌ای حسابداری است. (منظور از دفتر هر واسطی است که توانایی ثبت و بازیابی اطلاعات را داشته باشد)
معادله اساسی حسابداری
در حسابداری دو طرفه طبق فرض تفکیک شخصیت، واحد تجاری (مثلاً شرکت)، شخصیتی مستقل از صاحبان حقیقی و حقوقی خود دارد. به این شخصیت مستقل، شخصیت حسابداری اطلاق میشود. طبق این فرض، تنها رویدادها و مبادلات مالی موثر بر واحد تجاری در حسابداری مورد توجه و پردازش قرار می‌گیرد. وضعیت مالی این شخصیت بر معادله اساسی حسابداری زیر استوار است:
|
دارایی‌ها = |
بدهی‌ها + سرمایه |
این معادله که به معادله ترازنامه هم مشهور است، حاکی از آن است که دارایی‌های واحد تجاری برابر است با مجموع تعهدات آن به اشخاص ثالث و حقوق صاحبان آن.
مثال:
سه کشاورز تصمیم می‌گیرند تا در زراعت یک زمین کشاورزی با هم شریک شوند. نفر اول
۱۰۰۰۰۰ریال، نفر دوم ۵۰۰۰۰ ریال و نفر سوم ۲۰۰۰۰ریال روی این فعالیت سرمایه‌گذاری میکنند. همچنین در
مجموع ۱۵۰۰۰۰ریال وام بانکی دریافت میکنند. برای شروع زراعت یک تراکتور به قیمت
۱۶۰۰۰۰ریال و ۲۰۰ کیلو کود به مبلغ ۱۲۰۰۰۰ریال خریداری نموده و باقی پول خود را در
بانک می‌گذارند. پس داریم:
دارایی = ۱۶۰۰۰۰ریال (تراکتور) + ۱۲۰۰۰۰ریال (کود) + ۴۰۰۰۰ریال (وجه نقد) = ۳۲۰۰۰۰ریال
بدهی = ۱۵۰۰۰۰ریال (وام بانکی)
سرمایه = ۱۰۰۰۰۰ریال (آورده نقدی نفر اول) + ۵۰۰۰۰ریال (آورده نقدی نفر دوم) + ۲۰۰۰۰ریال (آورده نقدی نفر سوم) = ۱۷۰۰۰۰ریال
|
در نتیجه خواهیم داشت: دارایی= |
بدهی+ |
سرمایه |
|
۳۲۰۰۰۰ |
۱۵۰۰۰۰ |
۱۷۰۰۰۰ |
تعریف دارایی
دارایی (Asset)در واقع به اموال یا منابع اقتصادی متعلق به یک واحد تجاری اطلاق
میشود. در حسابداری برای این که یک قلم بتواند دارایی محسوب شود باید: (الف) منبع
اقتصادی باشد یعنی برای واحد تجاری منافع آتی داشته باشد، (ب) در تسلط مالکانه
واحد تجاری باشد و (ج) قابل تقویم به پول باشد. مفهوم تسلط مالکانه عیناً مطابق با
مفهوم مالکیت قانونی نیست. هنگامی که یک واحد تجاری اتومبیلی را به اقساط خریداری
کند، ممکن است مالکیت قانونی اتومبیل تا قبل از پرداخت آخرین قسط به خریدار منتقل
نشود. با این حال چون این اتومبیل به تصرف و کنترل کامل خریدار در می‌آید و او
نسبت به آن تسلط و انتفاع مالکانه پیدا میکند، از نظر حسابداری جزو دارایی واحد
تجاری محسوب میشود.[۷]
دارایی‌ها می‌تواند عینی و مشهود باشد مثل زمین، ساختمان، موجودی نقدی و موجودی کالا، یا به
صورت حقوق مالی و امتیازات غیر قابل
رویت، مثل سرقفلی و مطالبات از اشخاص. دارایی‌ها از نظر ارائه در ترازنامه به گروه‌های
متمایزی تقسیم میشوند. دو گروه که مورد استفاده بیشتری دارند عبارتند از دارایی‌های
جاری و دارایی‌های ثابت. دارایی یکی از عناصر اصلی معادله حسابداری و نشان‌دهندهٔ وضعیت مالی واحد انتفاعی است.
تعریف بدهی
بدهی عبارت از تعهد انتقال منافع اقتصادی توسط واحد تجاری ناشی از معاملات یا سایر رویدادهای گذشته‌است.
تعریف سرمایه
سرمایه به زبان ساده آورده صاحبان سهام (شرکا) جهت تشکیل شرکت می‌باشد. که این آورده می‌تواند بصورت وجه نقد یا اموال و اثاثه و ماشین آلات و ... باشد. سرمایه عبارت از باقی‌مانده‌ای است که از کسر جمع بدهی‌های واحد تجاری از جمع دارایی‌های آن حاصل میشود.
سرمایه، بدهی موجودیت اقتصادی به صاحبان آن است.
به عبارتی ساده سرمایه عبارت از حق یا حقوق مالی مالک یا مالکین نسبت به دارایهای هر واحد اقتصادی می‌باشد
تئوری حسابداری
علم حسابداری امروزه دارای یک چارچوب نظری است که شامل موارد زیر می‌باشد:
1. اهداف گزارشگری مالی
2. خصوصیات کیفی اطلاعات مفید
3. مفروضات و اصول حسابداری
4. اجزای گزارش مالی شامل چگونگی نمایش و طبقه‌بندی اطلاعات
5. اصول و روشهای محاسبه اطلاعات مالی
اهداف گزارشگری مالی
گزارشهای مالی به دو دسته «عمومی» و «با هدف خاص» تقسیم میشوند. هدف از گزارشهای عمومی بیان وضعیت اقتصادی شرکت و سود آوری آن است. مخاطب گزارشهای عمومی، سهامداران، سرمایه گذاران بالقوه، اعتباردهندگان، سازمانهای آماری اعم از دولتی و غیر دولتی، ارگانهایی که با واحد اقتصادی مورد گزارش از نظر فعالیت تجاری رابطه طولی یا عرضی دارند و... می‌باشد. امروزه (سال ۱۳۹۱ شمسی) این اطلاعات در قالب چهار صورت مالی اساسی (ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع و صورت جریان وجوه نقد)، یادداشتهای توضیحی همراه، گزارش حسابرس مبنی بر استاندارد بودن و صحت اطلاعات این گزارشها و همچنین گزارش عملکرد مدیریت به همراه گزارش بازرس قانونی است. گزارشهای عمومی باید بتوانند اطلاعاتی در اختیار استفاده کنندگان قرار دهند که آنها را در گرفتن تصمیم درست یاری کند و باعث گمراهی و تعبیر غلط نشود. چرا که تنها زمانی منابع مالی به صورت بهینه تخصیص می‌یابند که تخصیص دهندگان اطلاعاتی مربوط و قابل اتکا جهت تصمیم گیری در اختیار داشته باشند. همچنین گزارشات مالی عمومی در ارزیابی نقش مباشرتی مدیریت (Stewardship) نیز مفید است به این مفهوم که آیا مدیریت واحد اقتصادی از منابعی که در اختیار داشته به بهترین نحو استفاده کرده‌است یا خیر.
گزارشهای با هدف خاص جهت بررسی موارد خاص و برای مصارف خاص تهیه میشوند. عمده این گزارشها عبارتند از گزارشهایی که برای مدیران شرکت تهیه میشوند که ممکن است روی فعالیت خاص واحد اقتصادی تمرکز داشته و بسیار تفضیلی باشد ویا گزارشی که در تعقیب پرونده‌های قضایی توسط بازرسان دادگستری تهیه میشود و یا اظهارنامه مالیاتی که استفاده کننده آن سازمان امور مالیاتی است.
ویژگی‌های گزارشهای مالی (خصوصیات کیفی اطلاعات مالی مفید)
گزارشهای مالی برای مفید بودن باید دارای خصوصیت کیفی زیر باشند:
مربوط بودن
اطلاعات درون گزارش مربوط به موضوع مورد نظر تصمیم گیرنده باشد.
اتکا پذیری
اطلاعاتی قابل اتکاست که صادقانه، بی طرفانه، جامع و کامل و محافظه کارانه (با احتیاط) باشد.
قابل مقایسه بودن
اطلاعاتی که قابلیت مقایسه با اطلاعات دوره‌های دیگر مالی موجودیت اقتصادی یا موجودیت‌های اقتصادی همان صنعت را نداشته باشد فاقد ارزش است چرا که امکان مقایسه را از تصمیم گیرندگان می‌گیرد.
قابل فهم بودن
گزارشات مالی باید برای استفاده کنندگان هدف قابل فهم باشد.
محدودیت‌های اثر گذار بر گزارشات مالی
یک گزارش ایده‌آل تمامی خصوصیات بالا را شامل می‌باشد در حالی که شرایط محیط در عمل باعث میشوند این خصوصیات در تضاد یکدیگر واقع شوند. برخی از این محدودیت ه به شرح زیرند:
به موقع بودن
تهیه گزارشات به زمان نیاز دارد و هرچه بخواهیم خصوصیات کیفی مطلوبتری ارئه دهیم به زمان بیشتری نیاز خواهیم داشت. این در حالی است که گزارشات مالی تنها در زمان ارزش دارند و برای مثال اگر گزارش عملکرد شرکتی برای سال ۱۳۹۲ در زمستان ۱۳۹۳ ارائه شود این اطلاعات فاقد ارزشند چرا که تصمیمگیرندگان نمی‌توانند برای عملکرد سال ۱۳۹۳ از آن استفاده کنند.
غلبه منافع گزارش به هزینه آن
گزارش برای کمک به تصمیم گیری ذینفعان برای اخذ تصمیماتی است که به بالا بردن سود می‌انجامد. تهیه گزارش با صرف هزینه همراه است و هرچه بخواهیم خصوصیات کیفی مطلوبتری ارائه نماییم این هزینه افزایش می‌یابد. هزینه تهیه گزارش نباید از منفعت بلقوه آن بیشتر شود چرا که در این صورت نقض غرض شده است.
مفروضات حسابداری
این مفروضات روش طبقه‌بندی و گزارش دهی مالی را روشن می‌سازند و شامل موارد زیر هستند:
1. فرض تفکیک موجودیت اقتصادی
فعالیتهای اقتصادی و تجاری که در قالب یک مشارکت انجام میشود از فعالیت اقتصادی مشارکت کنندگان جدا در نظر گرفته میشود و این مشارکت به عنوان یک موجودیت اقتصادی مستقل در نظر گرفته میشود.
2. فرض دوره مالی
در جهت امکان‌پذیر ساختن تهیه گزارشات مالی، عملکرد پیوسته یک موجودیت اقتصادی به دوره‌های زمانی مساوی تقسیم میشود تا قابلیت مقایسه گزارشها فراهم آید.
3. فرض تداوم فعالیت
برای انتخاب روش محاسبات و تهیه گزارش فرض بر این است که موجودیت اقتصادی جاودانه‌است و فعالیتهای آن تا آینده‌ای دور ادامه خواهد داشت مگر اینکه شواهد محکمی خلاف این فرض وجود داشته باشد.
4. فرض واحد پول
در حسابداری پول واحد کمی کلیه رویدادهای مالی است. در نتیجه تمام مقادیر از مرحله ثبت باید به واحد پولی تبدیل شود که معمولاً ارز رایج کشور می‌باشد (در ایران ریال).
اصول حسابداری و استانداردهای
ثبت رویدادها در دفاتر بر مبنای اصول پذیرفته شده و استانداردهایی که توسط هیئت‌های تدوین استاندارد تهیه میگردد انجام می‌پذیرد. اصول بنیادین حسابداری به قرار زیرند:
1. اصل قیمت تمام شده
وقایع مالی به قیمت تمام شده در دفاتر ثبت می‌گردند.
2. اصل تحقق
تا زمانی که یک واقعه مالی محقق نشود ثبتی از بابت آن صورت نمی‌گیرد.
3. اصل تطابق هزینه با درآمد
هزینه‌های ثبت شده در یک دوره مالی باید با درآمدهای ثبت شده در آن دوره رابطه علت معلولی داشته باشد.
4. اصل ثبات رویه
روش‌ها و عناوین استفاده شده برای ثبت وقایع مالی در یک دوره و دوره‌های مختلف باید یکسان باشد.
5. اصل ارزیابی اهمیت
روشهای ثبت و طبقه‌بندی رویدادهای مالی باید بر اساس اهمیت ریالی آن رویداد انتخاب شود. مثال بارز رعایت این اصل هزینه نمودن مبلغ خرید یک دستگاه منگنه است در حالی که شرکت ممکن است بیش از ۵ سال از آن بهره ببرد. اگر این اصل را در نظر نمی‌گرفتیم مبلغ آن باید به عنوان دارایی جاری شناسایی می‌شد و در مدت چند سال مستهلک می‌گشت.
تعریف در آمد :در آمد افزایش در سرمایه است که از فروش کالا یا خدمات به مشتریان حاصل می شود
اصل تحقق در آمد شناسایی . ثبت درآمد در زمان فروش کالا یا انجام دادن خدمت است اعم از اینکه بهای آن نقدا وصول شده یا نشده باشد
درآمد در موسسالت خدماتی
موسسات خدماتی بر حسب نوع کسب و کار از فعالیت های گوناگون نظیر : تعمیرات ، حمل و نقل کلا و مسافر ، چاپ ، و 0000 در آمد کسب میکنند هنگامی که یک موسسه در آمد کسب میکند ، دارایی و سرمایه خود را افزایش میدهد . در آمد موسسه را میتوان بحساب سرمایه بستانکار نمود . اما برای آنکه در آمد یک موسسه در هر دوره زمانی مشحص شود در آمد های کسب شده را بجای حساب سرمایه به حساب درآمد های مختلف بستانکار میکنند
انواع در آمد در موسسات خدماتی
1 - ار طریق فروش نقد خدمات
2 – از طریق فروش نسیه خدمات
در آمد نقدی : دریافت پول نقد از مشتری بابت فروش خدمات که در معادله حسابداری باعث افزایش دارایی میشود و از طرف دیگر سرمایه نیز افزایش میکند
در آمد غیر نقدی :
طبق اصول حسابداری در آمد در دوره ای که تحقق پیدا میکند اعم از اینکه نقد باشد یا نسیه شناسایی و در حسابها ثبت می گردد
فروش غیر نقدی یا نسیه خدمات موجب میشود که در معادله حسابداری مطالبات یا در واقع دارایی موسسه افزایش در مقابل نیز سرمایه افزایش یافته و بدهی تغییر ی نمی کند
هزینه ها
تعریف هزینه : بهای کالا و خدماتی است که در عملیات یک موسسه برای کسب در آمد به مصرف میرسد
موسسات خدماتی برای کسب درآمد هزینه هایی را نظیر : دستمرد کارکنان ، اجاره بها ، آب و برق و گاز و تلفن و ...... را متحمل میشوند . در این هنگام سرمایه موسسه کاهش میابد . هزینه های را میتوان بحساب سرمایه بدهکار کرد اما برای اینکه هزینه ها در هر دوره زمانی مشخص گردد آنها را بجای حساب سرمایه بحساب هزینه های مختلف بدهکار میکنند
1 – هزینه های نقدی
2 – هزینه های نسیه (غیر نقدی)
هزینه های نقدی : پرداخت وجه نقد از صندوق یا از حساب بانکی بابت هزینه ها موجب میشود که وجه نقد از موسسه خارج شده و دارایی کاهش یابد ، در طرف دیگر معامله حسابداری سرمایه نیز کاهش میابد
هزینه های غیر نقدی
طبق اصول حسابداری ، هزینه ها در دوره ای که واقع میشود اعم از اینکه نقدی باشد یا غیر نقدی شناسایی و درحسابها ثبت میشود . مخارج نسیه موجب میشود که بستانکاران و یا در واقع بدهی موسسه افزایش یابد و در مقابل سرمایه کاهش پیدا کند و بدین ترتیب توازن معادله حسابداری برقرار میشود
در موسسات فردی صورتهای مالی زیر تهیه می شود
1 – صورت سود و زیان
2 – صورتحساب سرمایه
3 – تراز نامه
صورت های مالی جزو مدارک رسمی یک موسسه نیست و معمولا با قلم نوشته میشود یا بوسیله رایانه تهیه میگردد
صورتحساب سود وزیان
صورتحساب سود و زیان یک گزارش مالی است که در آن درآمد ها و هزینه ها ی یک موسسه در دوره زمانی معیین، خلاصه و با یکدیگر مقابله میشود و در نتیجه ، سود یا زیان موسسه در آن بدست میاید .
فرمول محاسبه سود و زیان
جمع هرینه ها – جمع در آمد ها = سود خالص ( یا زیان خالص )
سود خالص (ویژه): چنانچه جمع در آمد های یک موسسه در یک دوره مالی بر جمع هزینه های آن فزونی داشته باشد تفاوت را سود خالص یا سود ویژه گویند
اگر جمع در آمد ها > جمع هرینه ها باشد
سود خالص = جمع هرینه ها – جمع در آمد ها
اگر جمع هرینه ها > از جمع درآمد ها باشد
زیان خالص = جمع در آمد ها – جمع هزینه ها
منظور از خالص کم کردن تمام هزینه ها واقع شده از تمام در آمد ها تحقق یافته است
صورتحساب سرمایه
صورتحسابی است که تغییرات سرمایه یک مؤسسه را طی یک دوره مالی نشان می دهد.
چرخه حسابداری
عملیات حسابداری شامل، یک سری مراحل پیاپی است که در هر دوره مالی تکرار می شوند و به مجموعه آنها «چرخه حسابداری» گفته می شود. که شامل مراحل زیراست:
۱- جمع آوری اطلاعات مربوط به رویدادهای مالی
۲- تجزیه و تحلیل رویدادهای مالی و تنظیم سند حسابداری
۳- ثبت رویدادهای مالی در دفتر روزنامه
٤- انتقال اطلاعات از دفتر روزنامه به دفتر کل
٥- تهیه تراز آزمایشی
۶- اطلاع حساب های دفتر کل (از طریق صدور سند حسابداری و ثبت دفاتر روزنامه و کل)
۷- تهیه تراز آزمایشی اصلاح شده
۸- بستن حساب های موقت (از طریق صدور سند حسابداری و ثبت دفاتر روزنامه و کل)
۹- تهیه صورت های مالی
۱٠- تهیه تراز آزمایشی اختتامی
