پاسخ به سوال شما دانشجویان عزیز راجع به فرابورس

سوال:

سلام استاد خسته نباشید،لطفا در مورد فرا بورس معاملاتی توضیح بدین ممنون میشم استاد گرامی . لطف کنید حتما تو ضیح بدین.

پاسخ:

در راستای توسعه فعالیت بازار سرمایه در تاریخ 22/08/1387 با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار اولین شرکت برای این منظور به نام شرکت فرابورس ایران به ثبت رسید. بازار فرابورس بازاری منعطف و در عین حال تحت نظارت دقیق سازمان بورس و اوراق بهادار خواهد بود. بازار فرابورس بازاری بدون مرکزیت مشخص است که شرکت کنندگان از طریق تلفن یا ابزارهای الکترونیکی دیگر خرید و فروش را انجام می دهند.

مدل ایجاد فرابورس، الهام گرفته از برخی بورس های پیشرفته، بورس هایی با ساختار مشابه و نیز تجربیات موجود در حوزه بورس اوراق بهادار تهران است. شرکت فرابورس ایران با هدف گسترش بازار اوراق بهادار و تنوع بخشی به دارایی های مالی منتشر و مورد مبادله در بازار سرمایه ایجاد گردید.

نام این بازار در ایران از معادل انگلیسی ( Over The Counter ) گرفته شده است. به همین دلیل به این بازار اختصاراً ( OTC ) نیز گفته می شود.

بازار فرابورس چیست و چه فرقی با بورس دارد؟

ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه همواره نشان‌دهنده رشد شرکت و معرفی آنها در سطح کشور می‌باشد. شرکت‌هایی که سهامشان در بازار‌های مالی مورد داد و ستد قرار می‌گیرد از درجه اعتبار بالاتری برخوردار هستند.

مرتضی چشان-ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه همواره نشان‌دهنده رشد شرکت و معرفی آنها در سطح کشور می‌باشد. شرکت‌هایی که سهامشان در بازار‌های مالی مورد داد و ستد قرار می‌گیرد از درجه اعتبار بالاتری برخوردار هستند.
بنابراین ورود به بازار اوراق بهادار ازجمله اهداف شرکت‌ها محسوب می‌شود. اما این واقعیت که دستیابی سریع و آسان به بازار اوراق بهادار برای تعداد عمده‌ای از شرکت‌های سهامی فعال در کشور میسر نبوده و این شرکت‌ها از مزایای بازار سرمایه محروم بوده‌اند قبل از ایجاد فرابورس مشهود بوده است.
بنابراین فرابورس ایران با ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس ولی با شرایط پذیرش و معامله ساده تر ایجاد گردید تا حوزه شمول بازار سرمایه کشور را گسترش دهد. مهم‌ترین وظیفه فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه می‌باشد که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را نداشته یا تمایل به ورود سریع‌تر به بازار را دارند، لذا رویه‌های پذیرش شرکت‌ها و تنوع شرایط پذیرش به گونه ایست که شرکت‌ها با احراز حداقل شرایط و در سریع ترین زمان ممکن، امکان ورود به بازار را داشته و از کلیه مزایای شرکت‌های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار استفاده کنند. نام این بازار در ایران از معادل انگلیسی آن over the counter گرفته شده است. به همین دلیل به این بازار اختصارا otc نیز گفته می‌شود. قابل ذکر است که سازمان بورس اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر بر فعالیت‌های مالی و عملیاتی شرکت‌های بورس، فرابورس و بورس کالا نظارت کامل دارد.

تفاوت‌های فرابورس با بورس
شرکت فرابورس ایران همچون دو بورس فعال کشور – بورس اوراق و بورس کالا- با مجوز شورای عالی بورس ایجاد شده و تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار قرار دارد، با این تفاوت که ورود به بازارهای فرابورس از شرایط و الزامات کمتری برخوردار بوده و شامل بازارهای متنوعی می‌باشد که این تفاوت‌ها را به اختصار در زیر تشریح می‌کنیم.

الف) تفاوت در بازار‌ها:
الف-1) براساس دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران، فرابورس دارای پنج بازار (اول، دوم، سوم (عرضه)، ابزارهای نوین مالی و پایه) است. پذیرش شرکت‌های سهامی عام در بازار اول و بازار دوم و پذیرش سایر اوراق بهادار صرفا در بازار ابزارهای نوین مالی صورت می‌پذیرد.
بازار سوم جهت عرضه یکجا و پذیره‌نویسی اوراق بهادار و بازار پایه جهت درج و نقل و انتقال سهام شرکت‌هایی است که بر اساس الزام بند ب ماده 99 قانون برنامه پنجم توسعه، مشمول ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار بوده و امکان پذیرش در یکی از بازارهای بورس یا فرابورس را ندارند.
الف-2) شرکت بورس تهران دارای 2 بازار به شرح زیر می‌باشد:
1- بازار اول
2- بازار دوم

ب) تفاوت در فرآیند پذیرش:
با توجه به تقسیم‌بندی‌های انجام شده فوق، مقایسه‌ای بین شرایط پذیرش سهام در بازارهای بورس و فرابورس برای آشنایی بیشتر ارائه می‌کنیم: (جدول بالا) بر اساس بند ب ماده 1 قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید سهام شناور آزاد بخشی از سهام شرکت است که دارندگان آن همواره آماده عرضه و فروش آن سهام می‌باشند و قصد ندارند با حفظ آن قسمت از سهام در مدیریت شرکت مشارکت نمایند.

مزایای پذیرش شرکت‌ها در فرابورس
بر اساس مقررات، کلیه مزایای موجود برای شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، برای اوراق بهادار و سهام شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس نیز تعریف شده‌اند. این موارد از جمله موارد زیر می‌باشند:

• تامین مالی آسان و ارزان
کارکرد اصلی بازارهای اوراق بهادار، تجهیز، جمع‌آوری و هدایت پس‌اندازهای کوچک مردم برای اجرای طرح‌های بزرگ اقتصادی است تا شرکت‌ها با شرایطی آسان‌تر بتواند از مزایای تامین منابع ارزان قیمت از طریق بازار سرمایه، استفاده کنند. علاوه بر فروش سهام و افزایش سرمایه، راهکارهایی از قبیل انتشاراوراق مشارکت، انتشارگواهی سپرده سرمایه‌گذاری عام و خاص و... برای شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس پیش‌بینی شده است.

• افزایش نقد شوندگی سهام
تا پیش از فعالیت فرابورس فقط سهام شرکت‌هایی که در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده بود، امکان معامله در محیطی شفاف و رقابتی را داشتند و شرکت‌هایی که نمی‌‌توانستند شرایط پذیرش در بورس را احراز کنند از دسترسی به چنین امکانی محروم بودند. اما با ایجاد فرابورس، شرکت‌ها با شرایط ساده تر می‌توانند در این نهاد پذیرش شوند و از مزیت‌های بازار منسجم و شفاف
بهره‌مند شوند.

• بهره‌مندی از معافیت مالیاتی شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس
بر اساس قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، شرکت‌های پذیرش شده در فرابورس ایران مشمول مزایای مالیاتی قابل توجهی خواهند شد.به این صورت که بر اساس ماده 143 قانون مالیات‌های مستقیم، 5 درصد از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بازار خارج از بورس داخلی (فرابورس) یا خارجی پذیرفته می‌شود از سال پذیرش تا سالی که از فهرست شرکت‌های پذیرش شده در این بورسها یا بازارها حذف نشده اند با تایید سازمان بورس بخشوده می‌شود. شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بازارهای خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته شود در صورتی که در پایان دوره مالی به تایید سازمان بورس حداقل 20 درصد سهام شناور آزاد داشته باشند معادل 2 برابر معافیت‌های فوق از بخشودگی مالیاتی برخوردار می‌شوند.
در ماده 143 مکرر اضافه شده است از هر نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام شرکت‌ها اعم از ایرانی و خارجی در بورس‌ها یا بازارهای خارج از بورس دارای مجوز، مالیات مقطوعی به میزان نیم درصد ارزش فروش سهام و حق تقدم سهام وصول خواهد شد و از این بابت وجه دیگری به عنوان مالیات بر درآمد نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام و مالیات بر ارزش افزوده خرید و فروش مطالبه نخواهد شد.

• نقل و انتقال سهام به‌صورت آسان- سریع و کم‌هزینه
هم اکنون برای نقل و انتقال سهم شرکت‌های خارج از بورس فرآیند اداری پیچیده‌ و وقت‌گیری وجود دارد و اجرای کلیه مراحل مستلزم صرف وقت و تشریفات اداری پیچیده است اما با شروع فعالیت فرابورس و پذیرش شرکت‌ها در این بازار نقل و انتقال آنها به سهولت انجام می‌گیرد.

• شفافیت و اعتبار قیمت سهام به واسطه مبادله در فرابورس
با توجه به نظارت و شفافیت مکانیسم عرضه و تقاضا، قیمت سهام شرکت‌ها در فرابورس مبین شرایط روشنی برای وضعیت مالی شرکت است و در همه معاملاتی که شرکت یا سهامداران آن انجام می‌دهند، می‌تواند مبنای عمل قرار گیرد.همچنین می‌تواند مبنای وثیقه‌گذاری و اعتباردهی شرکت‌ها باشد.

• اطلاع رسانی هماهنگ و عادلانه به سرمایه‌گذاران بالفعل و بالقوه
پس از پذیرش سهام شرکت‌ها در فرابورس، مکانیسم قانونی و مراجع رسمی برای اعلام اطلاعات شرکت ایجاد می‌شود و از نتایج ارائه اطلاعات، شفافیت بیشتر عملکرد مدیران شرکت‌ها خواهد بود. همچنین با ارائه گزارش‌های مالی دوره‌ای تحت نظر حسابرسان معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار، سهامداران و سایر سرمایه گذاران به اطلاعات حسابرسی شده دسترسی پیدا می‌کنند.
• بهره‌گیری از امکان وثیقه‌گذاری سهام و اخذ ساده تر تسهیلات بانکی
پس از پذیرش سهام شرکت‌ها در فرابورس، امکان وثیقه‌گذاری سهام و اخذ تسهیلات بر روی سهام شرکت‌‌های پذیرفته شده در این بازار امکان پذیر می‌باشد. چون با پذیرش سهام شرکت درفرابورس، یک مرجع رسمی بر انجام معاملات شرکت نظارت دارد و قیمت سهام در شرایط عادلانه عرضه و تقاضا تعیین می‌شود، لذا سیستم بانکی با شرایط ساده‌تری اقدام به وثیقه گرفتن سهام شرکت می‌کند. زیرا در صورت وثیقه شدن سهام، امکان انجام معامله روی آن وجود ندارد و ارزش‌گذاری سهام وثیقه شده از سوی یک مرجع رسمی به نام فرابورس صورت گرفته است.

• معرفی شرکت و محصولات به طیف وسیعی از اقشار جامعه و افزایش اعتبار شرکت
با توجه به اینکه فرابورس و بازار سرمایه مخاطبان گسترده‌ای دارد، ورود شرکت به بازار سرمایه موجب آشنایی قشر وسیعی از مصرف کنندگان با خریداران کالا و خدمات شرکت می‌شود وبی شک مخاطبان شرکت را افزایش خواهد داد.

• صدور اوراق مشارکت و گواهی سپرده در فرابورس پذیره‌نویسی وانتشار اوراق مشارکت و گواهی سپرده سرمایه‌گذاری عام و خاص و همینطور انجام معامله دست دوم این اوراق انجام می‌شود.
• پیش‌بینی فرآیند ساده خروج از فرابورس
در صورتی که به هر دلیل سهامداران عمده شرکتی تصمیم بگیرند، شرکت خود را از فرابورس خارج کنند، در دستورالعمل پذیرش ساز و کاری به این منظور در نظر گرفته شده است که با گذراندن فرآیند مشخصی امکان خروج ازاین بازار وحتی تبدیل شرکت به شرکت سهامی خاص به سادگی امکان پذیر خواهد بود.

پذیرش شرکت ها در فرابورس ایران

پذیرش سهام شرکت‌های سهامی عام صرفا در بازارهای اول و دوم و پذیرش سایر اوراق بهادار صرفا در بازار ابزارهای نوین مالی صورت می‌پذیرد.

بازار اول

در بازار اول فرابورس علاوه بر سهام شرکت‌ها، واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری با نام هم پذیرش و معامله می‌شوند. همچنین نوسان سهام شرکت‌ها و اوراق پذیرفته شده در بازار اول فرابورس ۵ درصد و بدون حجم مبنا پیش‌بینی شده است. در بازار اول سهام شرکت‌هایی معامله می‌شوند که آخرین سرمایۀ ثبت شدۀ آنها حداقل ده میلیارد ریال و دو سال از زمان بهره‌برداری آنها گذشته و زیان انباشته نداشته باشد. در این بازار واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های زمین و ساختمان که نزد سازمان بورس ثبت شده‌اند به شرطی امکان معامله را دارند، که حداقل سرمایه صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله۵۰ میلیارد ریال و حداقل سرمایه صندوق‌های زمین و مسکن ۲۰۰ میلیارد ریال و با نام باشند.

بازار دوم

در این بازار، صرفا سهام شرکت‌های سهامی عام پذیرفته می‌شوند. در این بازار سهام شرکت‌های زیان‌ده، حداقل یک سال تاسیس، شرکت‌های سهامی خاص که قصد اجرای افزایش سرمایه و تبدیل به سهامی عام را دارند و شرکت‌های کوچک پذیرفته شده مورد مبادله قرار می‌گیرند. در بازار دوم سهام شرکت‌هایی معامله می‌شوند که آخرین سرمایۀ ثبت شدۀ آنها حداقل یک میلیارد ریال و مشمول مادۀ ۱۴۱ لایحۀ قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت نباشند.

یکی از ویژگی‌های مهم بازار دوم، امکان پذیرش سهام شرکت‌هایی می‌باشد که تمام بهای اسمی آنان پرداخت نشده باشد. در این حالت می‌بایست کلیه سهامداران به یک میزان از مبلغ پذیره‌نویسی را پرداخت نموده باشند و از سهامدار عمده تعهد پرداخت کل مبلغ سرمایه اخذ می‌شود.

بازار سوم (بازار عرضه)

بازار عرضه محلی ایمن، شفاف و سودمند برای انجام معاملات عمده اوراق بهاداری است که امکان یا شرایط پذیرش در فرابورس را ندارند. انجام پذیره‌نویسی انواع اوراق بهادار از جمله شرکت‌های سهامی عام در شرف تاسیس، دیگر ویژگی مهم بازار عرضه به حساب می‌آید. انجام عرضه در این بازار مستلزم گذارندن فرایند پذیرش نبوده و با انجام تشریفات اداری در فرابورس، امکان پذیر است.

اوراق بهادار زیر از جمله اوراق بهاداری است که در بازار سوم معامله می‌شود:

• سهام شرکت‌های سهامی
• حق تقدم خرید سهام شرکت‌های سهامی عام
• سهام بی‌نام شرکت‌های سهامی عام
• سهام ناشی از افزایش سرمایه شرکت‌های سهامی عام
• گواهی‌های سپرده سرمایه‌گذاری
• اوراق مشارکت
• اوراق مشارکت رهنی
• انواع صکوک
• گواهی سرمایه‌گذاری آن دسته از صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و صندوق‌های زمین و ساختمان که در سایر بازارهای فرابورس پذیرفته نشده‌اند.
• پذیره‌نویسی شرکت‌های سهامی عام در شرف تاسیس

بازار ابزارهای نوین مالی

کلیه ابزارهای مالی به استثنای سهام و حق تقدم خرید سهام که به تایید شورای بورس رسیده و بنا به اعلام آن مشمول ثبت نزد سازمان تشخیص داده شده، قابل پذیرش در بازار ابزارهای نوین مالی می‌باشند:

• اوراق مشارکت
• گواهی سرمایه‌گذاری
• گواهی سرمایه‌گذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله
• گواهی‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان
• گواهی‌های سپرده سرمایه‌گذاری
• انواع صکوک
• سایر ابزارهای مالی

بازار پایه فرابورس

با توجه به تبصره ب ماده ۹۹ قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، نقل و انتقال شرکت‌های سهامی عام که مشمول ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار هستند بایستی در بورس یا فرابورس انجام شود. بازار پایه شرایطی را برای انجام معاملات این‌گونه شرکت‌ها فراهم می‌آورد.

مزایای پذیرش شرکت‌ها در فرابورس ایران

• تامین مالی آسان و ارزان
• افزایش نقد شوندگی سهام
• بهره‌مندی از معافیت مالیاتی شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس
• نقل و انتقال سهام به صورت آسان- سریع و کم هزینه
• شفافیت و اعتبار قیمت سهام به واسطه مبادله در فرابورس
• اطلاع‌رسانی هماهنگ و عادلانه به سرمایه‌گذاران بالفعل و بالقوه
• بهره‌گیری از امکان وثیقه‌گذاری سهام و اخذ ساده‌تر تسهیلات بانکی
• معرفی شرکت و محصولات به طیف وسیعی از اقشار جامعه و افزایش اعتبار شرکت
• صدور اوراق مشارکت و گواهی سپرده
• پیش‌بینی فرایند ساده خروج از فرابورس

شرایط عمومی پذیرش سهام شرکت‌ها در فرابورس

• اعضای هیأت مدیره و مدیر عامل شرکت دارای سابقه محکومیت قطعی کیفری یا تخلفاتی موثر طبق قوانین و مقررات حاکم بر بازار اوراق بهادار یا سوء شهرت حرفه‌ای نباشند.
• مطابق اظهار نظر حسابرسی، از سیستم اطلاعات حسابداری (از جمله حسابداری مالی و حسابداری بهای تمام شده) مطلوب و تناسب با فعالیت خود و شرایط پذیرش در فرابورس، جهت افشاء مناسب اطلاعات برخوردار باشد.
• شرکت می‌بایست نزد سازمان بورس و اوراق بهادار به ثبت رسیده باشد.
• سهام شرکت باید «با نام» باشد.
• محدودیت قانونی موثر برای نقل و انتقال سهام شرکت وجود نداشته باشد.
• دعاوی دارای اثر با اهمیت بر صورت‌های مالی له یا علیه شرکت وجود نداشته باشد.
• آخرین صورت‌های مالی شرکت می‌بایست مطابق مقررات قانونی، استانداردهای حسابداری و گزارش‌گری مالی و آئین‌نامه‌ها و دستوالعمل‌های اجرایی ابلاغ شده توسط سازمان تهیه شده باشد.

شرایط اختصاصی پذیرش در بازار اول

• تمام بهای اسمی سهم پرداخت شده باشد.
• حداقل ۱۰٪ از سهام ثبت شده آن شناور بوده و تعداد سهامداران آن حداقل ۲۰۰ نفر باشد.
• حداقل دو سال از زمان بهره‌برداری عملیات یا ارائه خدمات آن گذشته باشد.
• آخرین سرمایه ثبت شده آن حداقل ۱۰ میلیارد ریال باشد.
• زیان انباشته نداشته باشد.
• گزارش حسابرس برای آخرین دوره / سال مالی منتهی به پذیرش در خصوص صورت‌های مالی شرکت، عدم اظهار نظر یا اظهار نظر مردود نباشد.
• در دوره / سال مالی منتهی به پذیرش سودآور بوده و همچنین چشم‌انداز روشنی از تداوم سودآوری و فعالیت شرکت و صنعت مربوطه وجود داشته باشد.
• براساس آخرین صورت‌های مالی حسابرسی شده، نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی آن حداقل ۱۵ درصد باشد.

شرایط اختصاصی پذیرش در بازار دوم

• مذاکرات مقدماتی پیرامون انتخاب «بازارگردان».
• حداقل ۵ درصد از سهام ثبت‌شده شرکت شناور بوده و تعداد سهامداران آن حداقل ۱۰۰ نفر باشد.
• آخرین سرمایه ثبت شده شرکت حداقل یک میلیارد ریال باشد.
• مشمول ماده ۱۴۱ لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت نباشد.
• علاوه‌بر سهام شرکت‌های سهامی عام، شرکت‌های سهامی خاص که همزمان با پذیرش در حال تبدیل به سهامی عام می‌باشند، به شرط انجام افزایش سرمایه در تبدیل شخصیت حقوقی از خاص به عام و عرضه سهام ناشی از این افزایش سرمایه در فرابورس و همچنین دارابودن سایر شرایط، می‌توانند در بازار دوم فرابورس پذیرش شوند.

مدارک لازم جهت پذیرش شرکت‌های سهامی عام در فرابورس

• آخرین اساسنامۀ ثبت شده منطبق با اساسنامۀ نمونۀ شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان، مصوب هیئت مدیرۀ سازمان
• فهرست و مشخصات دارندگان اطلاعات نهانی شرکت، موضوع تبصرۀ یک مادۀ ۴۶ قانون بازار اوراق بهادار بر اساس فرم‌های سازمان
• یک نسخه از آخرین مفاصا حساب مالیاتی و برگه‌های تشخیص مالیات عملکرد بعد از سال تسویه شده
• مصوبۀ مجمع عمومی عادی صاحبان سهام یا رکن مشابه مبنی بر موافقت با پذیرش اوراق بهادار در بورس
• آخرین نمودار سازمانی مصوب
• سایر اطلاعات مهم به تشخیص متقاضی پذیرش یا درخواست هیئت پذیرش
• پرسشنامۀ پذیرش
• رسید پرداخت حق پذیرش
• صورت‌های مالی مربوط به حداقل یک سال/ دورۀ مالی منتهی به تاریخ پذیرش به همراه گزارش حسابرس و بازرس قانونی
• آخرین صورت‌های مالی میان دوره‌ای شش ماهۀ حسابرسی شده و صورت‌های مالی سه ماهه
• آخرین گزارش هیئت مدیره به مجامع عمومی عادی و فوق‌العاده
• صورتجلسات مجامع عمومی سال اخیر و روزنامۀ رسمی مربوط به آگهی تصمیمات آنها در صورت وجود الزام قانونی.
• کارمزد پذیرش
• حق پذیرش شرکتها معادل ۰.۰۰۲ سرمایه ثبت شده تا سقف ۵۰۰ میلیون ریال
• حق درج شرکتها معادل ۰.۰۰۲ سرمایه ثبت شده تا سقف ۲۰۰ میلیون ریال
• حق درج سالانه می‌باشد و توسط شرکت فرابورس ایران صورتحساب می‌شود

عرضه در فرابورس

به طورکلی عرضه در بازارهای فرابورس ایران به شرح ذیل صورت می‌پذیرد:

عرضه اولیه، که نخستین عرضه اوراق بهادار پس از پذیرش و درج بوده و در بازار اول و دوم فرابورس ایران صورت می‌پذیرد. عرضه یک‌جا، عرضه خرد، و پذیره‌نویسی که در بازار سوم فرابورس ایران صورت می‌پذیرد.

عرضه اولیه در بازارهای اول و دوم

عرضه اولیه منوط به پذیرش و درج اوراق بهاداربر اساس دستورالعمل پذیرش و افشای کامل اطلاعات مطابق با دستورالعمل افشای اطلاعات ناشران وسایرمقررات مربوط به فرابورس است.

عرضه یکجا، خرد، و پذیره نویسی در بازار سوم

بازار سوم، بازار عرضه اوراق بهاداری است که در بورس یا بازار خارج از بورس دارای مجوز پذیرفته نشده باشد. در این بازار اوراق بهادار مورد پذیرش قرار نگرفته و صرفا عرضه این اوراق مد نظر است. به عبارت دیگر، این بازار شامل معاملات دست دوم اوراق نمی‌باشد. در بازار سوم فرابورس ایران سه نوع عرضه به شرح ذیل انجام می‌شود:

• عرضه یکجای اوارق بهادار
• عرضه خرد اوراق بهادار (جمع آوری سهام)
• پذیره نویسی اوراق بهادار

عرضه یکجای اوارق، مربوط به عرضه اوراق از طرف سهامدار عمده می‌باشد. در این حالت، سهامدار عمده قصد عرضه یکجای درصدی از سهام شرکت مورد نظر را به عموم دارد.

عرضه خرد، مربوطه به جمع‌آوری اوراق از سهامداران جزء می‌باشد. در عرضه خرد، متقاضی خرید شخصی است که خریدار حجم معینی از اوراق بهادار مشخص از سوی مالکان آن است.

پذیره‌نویسی اوراق بهادار، مربوط به پذیره‌نویسی اوراق بهادار از جمله سهام شرکت‌های سهامی عام، اوراق مشارکت و گواهی سپرده می‌باشد که بر اساس مجوز صادره از سازمان و مفاد بیانیه ثبت انجام خواهد شد. در خصوص اوراق مشارکت، پذیره‌نویسی این اوراق در بازار سوم انجام شده و معاملات دست دوم آن نیز در بازار اوراق مشارکت صورت می‌پذیرد.

طبق ماده ۱۱ دستورالعمل پذیرش و عرضه اوراق بهادار در فرابورس ایران، اوراق بهادار قابل عرضه در بازار سوم فرابورس ایران عبارتند از:

• ۱. سهام شرکت‌های سهامی
• ۲. حق‌تقدم خرید سهام شرکت‌های سهامی عام
• ۳. سهام بی‌نام شرکت‌های سهامی عام
• ۴. سهام ناشی از افزایش سرمایۀ شرکت‌های سهامی عام
• ۵. گواهی‌های سپرده بانکی
• ۶. اوراق مشارکت
• ۷. اوراق مشارکت رهنی
• ۸. اوراق مشارکت اجاره
• ۹. صکوک
• ۱۰. واحدهای سرمایه‌گذاری آن دسته از صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و صندوق‌های زمین و ساختمان که در سایر بازارهای فرابورس پذیرفته نشده‌اند.

تبصره: پذیره‌نویسی شرکت‌های سهامی عام در شرف تأسیس می‌تواند در بازار سوم فرابورس انجام شود.

لازم به یادآوریست که اوراق بهادار عرضه شده در بازار سوم تا یک ماه بعد از معامله در بازار سوم فرابورس، قابل عرضه مجدد در این بازار نمی‌باشد. عرضۀ این اوراق پس از این مدت، منوط به احراز مجدد شرایط یاد شده در دستورالعمل مذکور می‌باشد.

مزایای عرضه اوراق بهادار از طریق بازار سوم

از جمله مهمترین مزایای عرضه در بازار سوم فرابورس ایران، بهره‌مندی از معافیت مالیاتی برای متقاضیان عرضه می‌باشد. با تصویب و ابلاغ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، از هر نقل و انتقال سهام و حق تقدم شرکت‌ها در بورس یا بازار خارج از بورس دارای مجوز (فرابورس ایران)، مالیات مقطوعی به میزان نیم درصد ارزش فروش سهام و حق تقدم سهام وصول خواهد شد.

از دیگر مزایای بازار سوم فرابورس ایران، شناسایی شرکت توسط فعالان بازار سرمایه، ایجاد فضای رقابت جهت تعیین قیمت عادلانه اوراق بهادار مورد عرضه از طریق سیستم عرضه و تقاضا، سهولت فرآیند نقل و انتقالات سهام و تسویه وجوه را می توان نام برد. مضافاً اینکه، پذیرش آتی شرکت در فرابورس یا بورس (در صورت تمایل مالکان آن)، با توجه به شناخت به وجود آمده، سهل‌تر صورت خواهد پذیرفت.

فرآیند عرضه

متقاضی عرضه در بازار سوم می‌بایست از طریق کارگزار عضو فرابورس ایران، فرم درخواست عرضه اوراق بهادار خود را حسب مورد به انضمام مدارک، مستندات و اطلاعات مورد نیاز به مدیریت بازار فرابورس ایران تسلیم نماید.

مدیریت بازار پس از دریافت درخواست عرضه و مدارک مورد نیاز و پس بررسی اولیه آنها، اقدام به تشکیل جلسه کمیته عرضه می‌نماید. درخواست‌های تکمیل شده عرضه به همراه مدارک و اطلاعات در کمیته عرضه مورد بررسی قرار گرفته و درصورت تایید عرضه اوراق توسط کمیته عرضه، مجوز عرضه به کارگزار عرضه کننده ارسال می‌گردد. در متن مجوز عرضه، شرایط عرضه و مدت اعتبار آن ذکر شده است.

پس از احراز تمامی موارد خواسته شده از طرف کمیته عرضه، نام اوراق در فهرست عرضه در بازار سوم درج می‌گردد. عرضه اوراق بهادار در بازار سوم می‌بایست حداقل ۵ روز و حداکثر یک‌ماه پس از تاریخ درج در فهرست عرضه اوراق بهادار، صورت پذیرد. درصورت عدم عرضه اوراق بهادار ظرف مدت تعیین شده، مجوز عرضه لغو و عرضه مجدد آن منوط به طی فرآیند مربوطه خواهد بود.

در صورت لغو مجوز عرضۀ اوراق در فرابورس در مرحلۀ درج، متقاضی عرضه می‌تواند مجدداً تقاضای عرضه را با پرداخت کارمزد عرضه اوراق بهادار به فرابورس ارائه دهد.

همچنین درصورت لغو مجوز پس از درج نام اوراق بهادار در فهرست عرضه، متقاضی می‌تواند پس از گذشت ۲ ماه مجدداً تقاضای عرضه را به فرابورس ارائه نماید.

کارمزد عرضه

حق عرضه در بازار سوم معادل دو در هزار (۰.۰۰۲) ارزش اسمی سهام قابل عرضه و تا سقف ۵۰ میلیون ریال می‌باشد. این مبلغ قابل واریز به حساب شماره ۱۰۶-۸۷۲۸ بانک مسکن، شعبه مستقل مرکزی، به نام شرکت فرابورس ایران می‌باشد.

کارمزد معاملات سهام در بازار سوم فرابورس ایران (شامل کارمزد شرکت فرابورس ایران، کارگزاران، سپرده‌گذاری مرکزی، حق نظارت سازمان، و مالیات بر ارزش افزوده) معادل ۰.۰۰۴۸ از خریدار تا سقف ۳۸۰ میلیون ریال و معادل ۰.۰۰۵۲ از فروشنده تا سقف ۵۲۰ میلیون ریال. قابل ذکر است که فروشنده ملزم به پرداخت مالیات به میزان ۰.۰۰۵ ارزش اسمی معامله نیز می‌باشد.

مشاور پذیرش شرکت‌ها در فرابورس ایران (با مجوز رسمی از سازمان بورس)

شرکت کارگزاری مفید به عنوان عضو موسس شرکت فرابورس ایران همواره تلاش نموده است تا با پذیرش شرکت‌های معتبر در فرابورس، به توسعه آن بیفزاید. هم‌اکنون شرکت سرمایه‌گذاری کارکنان مپنا (سهامی خاص) با سرمایه ۱,۲۷۸ میلیارد، شرکت سرمایه‌گذاری کارکنان صنعت برق زنجان و قزوین، شرکت ترانسفورماتور‌سازی کوشکن و شرکت بورس کالای ایران توسط این کارگزاری در حال پذیرش در فرابورس می‌باشد.

مزایای بازار فرابورس

بازار فرابورس ایران، بازاری منعطف و در عین حال تحت نظارت دقیق سازمان بورس و اوراق بهادار خواهد بود. حضور در این بازارها به معنای معرفی و شناخت شرکت ها در سطح ملی بوده و مزایای متعددی برای شرکت پذیرفته شده و سهامدارانش قابل ترسیم است:

1- تامین مالی آسان و ارزان شرکت ها در راستای توسعه فعالیت: کارکرد اصلی بورس و فرابورس، تجهیز جمع آوری و هدایت پس اندازهای کوچک مردم برای اجرای طرح های بزرگ اقتصادی، جهت فراهم آوردن ضریب نقد پذیری بیشتر سرمایه، شفافیت و امکان نظارت بیشتر. فرابورس نیز مانند بورس راهی برای تامین مالی ارزان قیمت شرکت ها است.

2- بهره مندی از معافیت مالیاتی شرکت های پذیرفته شده در فرابورس: بر این اساس شرکت های پذیرش شده در بازار فرابورس ایران مشمول مزایای مالیاتی قابل توجهی خواهند شد که مقدار آن براساس لایحه ای که توسط دولت به مجلس شورای اسلامی ارائه شده تا میزان 10 درصد تخفیف خواهد بود.

3- کاهش نرخ مالیات نقل و انتقال: از مزایای فرابورس براس سهامداران شرکت های سهامی کاهش مالیات نقل و انتقال سهام این شرکت ها از 4 درصد ارزش اسمی به نیم درصد ارزش معامله همانند بورس اوراق بهادار تهران است. این مزیت در حقیقت در معامله یک سهم د رنرخ 1000 ریال از 40 ریال برای هر سهم در خارج از بورس به 5 ریال برای هر سهم در بازار فرابورس ایران منجر خواهد شد.

4- نقل و انتقال سهام به صورت آسان - سریع و کم هزینه: با فعالیت فرابورس چه در رابطه با سهام شرکت های پذیرفته شده و چه در رابطه با معاملات عمده موردی این نقل و انتقال با سهولت انجام خواهد گرفت.

5- شفافیت و اعتبار قیمت سهام بواسطه مبادله در فرابورس: با توجه به نظارت و شفافیت مکانیسم عرضه و تقاضا قیمت سهام شرکت ها در فرابورس مبین شرایط روشنی برای وضعیت مالی شرکت است و در همه معاملاتی که شرکت یا سهامداران آن انجام می دهند می تواند مبنای عمل قرار گیرد.

6- اطلاع رسانی هماهنگ و عادلانه به سرمایه گذاران بالفعل و بالقوه: پس از پذیرش سهام شرکت ها در فرابورس مکانیسم های قانونی و مراجع رسمی برای اعلام اطلاعات شرکت وجود خواهد داشت و پس از آن ارائه اطلاعات و شفافیت بیشتر عملکرد مدیران خواهد شد.

منابع : سایت شرکت کارگزاری مفید

سایت بانک سرمایه

سایت اقتصاد آنلاین